اجرای احکام مدنی: جلد چهارم طواری اجرا 0 1

لینک جلد اول دوره اجرای احکام مدنی: مبانی، شرایط و ترتیبات کلی اجرا

لینک جلد دوم دوره اجرای احکام مدنی: نظام های عمومی و اختصاصی اجرای آرا

لینک جلد سوم دوره اجرای احکام مدنی: فرآیند بازداشت مال

لینک جلد پنجم دوره اجرای احکام مدنی: فرآیند مزایده، اجرای آرا و اسناد خارجی

انتشارات گنج دانش پیشتر این افتخار را داشته که اثر ارزشمند دیگری از جناب آقای دکتر سید عباس موسوی را با عنوان «مهارت های دادرسی: هنر دادخواهی، دفاع و قضاوت» منتشر نماید.

فهرست اجمالی مطالب

فصل نخست - رخدادهای ناگهانی مربوط به اجرائیه، حکم موضوع اجرا و اطراف اجرا 21

مبحث نخست- نارسایی در سند اجرا و اصلاح یا ابطال آن. 22

مبحث دوم- اشکال، ابهام و اجمال در رای موضوع اجرا 42

مبحث سوم - فوت یا حجر دادباخته یا دادبرده 70

مبحث چهارم - دادخواهی اعسار یا تقسیط در پرداخت محکوم‌به. 129

مبحث پنجم- انتقال مال به دیگری به قصد فرار از پرداخت محکوم‌به. 173

فصل دوم - رخدادهای ناگهانی وارد بر مال موضوع اجرا 181

مبحث نخست - تلف محکوم‌به عین معین.. 183

مبحث دوم – ادعای مستثنیات دین.. 197

مبحث سوم - اعتراض شخص ثالث به بازداشت مال. 366

فصل سوم - بازگشت از عملیات اجرا 485

مبحث نخست- مفاهیم و گزاره‌ها 488

مبحث دوم- ایستایی عملیات اجرا بر پایه دستور تاخیر یا قرار توقف اجرا 499

مبحث سوم- شکایت از حکم موضوع اجرا و پذیرش آن. 531

مبحث چهارم- ابطال یا بطلان رای داور. 593

مبحث پنجم- دیگر موجبات بازگشت از عملیات اجرا 614

مبحث ششم- موانع بازگشت از اجرا

619

فهرست تفصیلی مطالب

«مقدمه» 7

1- مفهوم طاری.. 9

1-1 مفهوم لغوی طواری.. 9

1-2 مفهوم حقوقی طواری.. 9

2- خاستگاه و محل پیدایی طواری.. 11

3- دسته‌بندی نمونه‌های طواری.. 12

3-1 دسته‌بندی طواری از جهت زمان پیدایی و اثرگذاری.. 12

3-2 دسته‌بندی طواری از حیث شدت و ضعف اثربخشی بر اجرا 13

3-3 دسته‌بندی طواری از جهت منشاء پیدایش.... 14

4- آثار و پیامدهای بروز طواری اجرا 14

5- ملاحظات حقوقی پیرامون طواری.. 16

5-1 غیرقابل پیش‌بینی بودن طواری، فرض نزدیک به محال. 16

5-2 تلاقی طاری اجرا با طاری دیگر. 17

5-3 تدارک زمینه‌های ایمنی از رخدادهای ناگهانی.. 18

5-4 شیوه برخورد با طواری.. 19

فصل نخست - رخدادهای ناگهانی مربوط به اجرائیه، حکم موضوع اجرا و اطراف اجرا 21

مبحث نخست- نارسایی در سند اجرا و اصلاح یا ابطال آن. 22

1- موجبات ابطال و اصلاح اجرائیه. 22

1-1 موجبات ابطال اجرائیه. 23

1-1-1 صدور اجرائیه از دادگاه فاقد صلاحیت... 24

1-1-2 صدور اجرائیه بر مبنای حکم قطعیت نیافته. 25

1-1-3 صدور اجرائیه پیش از ابلاغ حکم به دادباخته. 26

1-1-4 صدور اجرائیه به نفع شخص غیر از دادبرده یا به زیان شخصی غیر از دادباخته. 27

1-1-5 ذکر نادرست محکوم‌به. 28

1-1-6 صدور اجرائیه و شروع اجرا بدون دستور دادرس دادگاه 29

1-2 موجبات اصلاح اجرائیه. 29

1-2-1 اشتباه در توصیف محکوم‌به. 30

1-2-2 اشتباه در معرفی دو سوی اجرائیه. 30

1-2-3 اشتباه در قید شماره و مشخصات دادنامه موضوع اجرا 31

1-2-4 نبود صلاحیت شخصی مدیر دفتر، مدیر اجرا و دادورز. 31

1-2-5 دیگر نارسایی‌ها و خطاهای جزئی.. 31

2- آیین و ترتیب ابطال و اصلاح اجرائیه. 32

2-1 درخواست ذی‌نفع یا تشخیص دادرس دادگاه 32

2-2 بی‌نیازی از اقامه دادخواهی.. 33

2-3 مرجع صالح در اصلاح یا ابطال اجرائیه و دستور صدور دوباره آن. 35

2-4 ترتیب و روش اصلاح یا ابطال اجرائیه. 35

2-5 ابلاغ اجرائیه تازه 36

2-6 ترتیب بازگشت از عملیات اجرا مبتنی بر اجرائیه نادرست... 36

2-7 کاربرد سازوکارهای اجرایی برای بازگرداندن عملیات اجرا 38

3- آثار و پیامدهای مترتب بر ابطال و اصلاح اجرائیه. 39

3-1 بی‌اعتباری اجرائیه باطل شده و اعتبار نسبی اجرائیه اصلاح شده 39

3-2 ابطال و اصلاح اجرائیه پیش از هرگونه اقدام اجرائی.. 40

3-3 نادرستی و اشتباه معطوف به دادخواست و حکم دادگاه 40

3-4 پایان عملیات اجرایی بر مبنای اجرائیه اشتباه 41

3-5 مسئولیت حرفه‌ای، مدنی و کیفری دادرس و عوامل اجرا 42

مبحث دوم- اشکال، ابهام و اجمال در رای موضوع اجرا 42

1- گونه‌های اشکال و نارسایی در حکم. 43

1-1 معین نبودن موضوع حکم. 43

1-2 ابهام در رای و محکوم‌به. 45

1-3 اجمال در رای.. 47

2- مرجع صالح برای رفع اشکال. 49

2-1 دادگاه اجراکننده رای.. 50

2-2 دادگاه مجری نیابت اجرا 50

2-3 دادگاه ایرانی مجری حکم خارجی.. 51

2-4 دادگاه نخستین صادرکننده رای.. 51

2-5 دادگاه تجدیدنظر صادرکننده رای.. 53

2-6 دادگاه صادرکننده گزارش اصلاحی.. 53

2-7 دادگاه صادرکننده اجرائیه دارای اشکال. 55

2-8 دادگاه اجراکننده رای داور. 56

2-9 داور یا هیات داوری صادرکننده رای.. 56

2-10 دادگاه صلح صادرکننده رای.. 57

2-11 دادگاه کیفری صادرکننده حکم ضرر و زیان و جنبه‌های مدنی حکم کیفری دارای اشکال. 59

2-12 دادگاه جانشین دادگاه صادرکننده رای دارای اشکال. 59

3- آیین درخواست رفع اختلاف و ترتیب رسیدگی به آن. 59

3-1 شخص درخواست‌کننده رفع اختلاف... 60

3-1-1 هر یک از طرفین اجرا 60

3-1-2 شخص ثالث ذی‌نفع. 61

3-1-3 درخواست عوامل اجرا 62

3-2 ترتیب رفع اختلاف... 63

3-2-1 بی‌هزینه بودن درخواست رفع اشکال. 63

3-2-2 فقدان تشریفات دادرسی.. 63

3-2-3 رسیدگی غیرتناظری.. 64

3-2-4 رد درخواست رفع اختلاف... 64

3-2-5 رسیدگی به اصل اختلاف... 64

3-2-6 رفع اختلاف بدون نیاز به وضع حکم تازه 65

3-2-7 رویارویی با اِشکال مربوط به دادخواست... 66

3-2-8 اشکال پیش آمده در جریان رسیدگی.. 67

4- پیامدهای حقوقی و قانونی اختلاف در اجرا و تصمیم دادگاه راجع به آن. 67

4-1 ادامه عملیات اجرا 67

4-2 منتفی شدن عملیات اجرا 68

4-3 ضرورت دادخواهی جایگزین.. 69

4-4 قطعی بودن تصمیم و برنامه مرجع رفع اختلاف... 69

4-5 عدم نیاز به صدور اجرائیه دیگر. 69

4-6 ابهام و اجمال نسبت به بخشی از حکم یا یکی از اشخاص دیگر. 70

مبحث سوم - فوت یا حجر دادباخته یا دادبرده 70

1- فوت دادباخته. 71

1-1 فوت دادباخته پیش از صدور اجرائیه یا پیش از ابلاغ آن. 72

1-1-1 فوت دادباخته پیش از صدور اجرائیه. 72

1-1-2 فوت دادباخته پس از صدور اجرائیه و پیش از ابلاغ آن. 73

1-2 فوت دادباخته پس از صدور اجرائیه و پس از ابلاغ آن. 74

1-2-1 فوت دادباخته پس از ابلاغ اجرائیه و پیش از هر گونه اقدام اجرایی.. 74

1-2-2 فوت دادباخته در امتداد عملیات اجرا 75

1-3 پیامدهای قانونی فوت دادباخته. 75

1-3-1 اثر قانونی مترتب بر فوت دادباخته؛ توقیف عملیات اجرا 77

1-3-2 فوت دادباخته و تکلیف دادبرده به معرفی وارث... 78

1-3-3 فوت دادباخته و نقش وصی، قیّم، امین و مدیر ترکه. 81

1-3-4 فوت دادباخته و نقش دادستان. 83

1-3-5 اثر فوت دادباخته در برقراری حق اجرا 85

1-3-6 اثر فوت دادباخته در بازداشت ترکه یا اموال او. 87

1-3-7 محتویات اخطاریه تنظیمی برای وراث و جانشینان قانونی و ضمانت اجرای آن.. 88

2- حجر دادباخته و سرنوشت اجرا 90

2-1 شناسایی محجور. 90

2-2 وضعیت اجرا در برخورد با ادعای حجر تا پیش از صدور حکم حجر. 91

2-3 حجر با مبانی گوناگون و آثار ناهمگون. 92

2-4 جنون ادواری دادباخته و اثر آن بر روند اجرا 94

2-5 ملاحظه پیامدهای گوناگون فوت و حجر در اجرای برخی احکام. 95

2-5-1 اثر فوت و حجر دادباخته بر روند اجرای حکم نسبت به عین محکوم‌به. 96

2-5-2 اثر فوت و حجر دادباخته بر اجرای حکم با موضوع عمل یا تعهد قائم به شخص دادباخته. 96

2-5-3 اثر فوت و حجر دادباخته بر اجرای پاره‌ای احکام در دعاوی خانوادگی.. 98

2-5-3-1 اثر فوت و حجر در اجرای حکم طلاق و گواهی عدم امکان سازش.... 98

2-5-3-2 اثر فوت و حجر در اجرای حکم تمکین.. 100

2-5-3-3 اثر فوت و حجر در اجرای حکم اثبات رابطه زوجیت... 100

2-5-3-4 اثر فوت و حجر در اجرای حکم تجویز ازدواج دوباره 101

2-5-3-5 اثر فوت و حجر در اجرای حکم تنصیف دارایی.. 103

2-5-3-6 اثر فوت و حجر در اجرای حکم فسخ نکاح.. 103

2-5-3-7 اثر فوت و حجر بر اجرای حکم محکومیت به پرداخت نفقه. 104

2-5-3-8 اثر فوت و حجر بر اجرای حکم بطلان نکاح.. 105

2-5-3-9 اثر فوت و حجر بر اجرای حکم بطلان طلاق.. 106

2-5-3-10 اثر فوت و حجر بر اجرای حکم اثبات رجوع. 107

2-5-3-11 اثر فوت یا حجر بر اجرای حکم الزام به تجویز ازدواج دختر. 107

2-5-3-12 اثر فوت و حجر در دعوای تغییر جنسیت... 108

2-5-3-13 فوت و حجر دادباخته در مناقشه‌های خانوادگی مطرح از سوی ایرانیان مقیم خارج از کشور. 109

2-5-3-14 اثر فوت و حجر در دیگر آرا و احکام صادر در دعاوی خانوادگی.. 109

2-6 فوت و حجر ثالث درگیر در اجرا 110

2-7 بازداشت مدنی دادباخته محجور. 111

3- فوت دادبرده 114

3-1 اثر فوت دادبرده بر رای وابسته به شخص او. 114

3-2 اثر فوت دادبرده بر رای با موضوع مستقل از شخص او. 114

3-3 فوت دادبرده پیش از صدور اجرائیه. 115

3-4 فوت دادبرده پس از صدور اجرائیه. 116

3-4-1 فوت دادبرده و توقف اجرا 117

3-4-2 اثر فوت دادبرده و جریان مرور زمان. 117

3-4-3 اثر فوت دادبرده بر حقوق اجرا 118

3-4-4 فوت یکی از دادبردگان پس از صدور اجرائیه. 118

3-4-5 فوت دادبرده و عدم دخالت وراث... 119

3-4-6 فوت دادبرده و وجود وراث مجنون یا صغیر در میان وراث... 120

3-4-7 فوت هر دوی دادبرده و دادباخته. 121

3-4-8 فوت دادبرده و تملیک مال پس از جریان مزایده بنام وراث... 121

4- حجر دادبرده 125

4-1 حجر دادبرده پس از صدور حکم قطعی و پیش از صدور اجرائیه. 125

4-2 حجر دادبرده پس از صدور اجرائیه و در امتداد عملیات اجرایی.. 127

4-3 حجر هر دوی دادبرده یا دادباخته. 128

4-4 حجر یکی از دادبردگان. 129

مبحث چهارم - دادخواهی اعسار یا تقسیط در پرداخت محکوم‌به. 129

1- معسر از پرداخت محکوم‌به کیست؟. 131

1-1 معسر در دیدگاه قانونگذار. 131

1-2 معسر و حد عسرت در منابع دینی.. 131

1-3 نشانه‌های عرفی فقدان عسرت و تنگدستی.. 132

2- مبنای اعسار. 133

3- اعسار و تقسیط در پرداخت محکوم‌به؛ حق یا حکم؟. 134

4- ضابطه‌ها و شرایط دعوای اعسار. 136

5- آیین دادرسی دعوای اعسار. 139

5-1 انعطاف دعوای اعسار به تقسیط در پرداخت محکوم‌به. 139

5-2 خوانده دعوای اعسار یا تقسیط در پرداخت محکوم‌به. 141

5-3 دادگاه صالح در رسیدگی به دعوای اعسار یا تقسیط در پرداخت محکوم‌به. 141

5-4 مسموع نبودن دعوای اعسار و تقسیط بازرگان و شخص حقوقی.. 142

5-5 آیین و ترتیب رسیدگی به دعوای اعسار. 142

5-6 فقدان اعتبار امر مختوم‌بها بر حکم اعسار. 143

5-7 صدور حکم به تعدیل اقساط در پرداخت محکوم‌به. 144

5-8 دعوای اثبات رفع عسرت... 144

6- آثار و پیامدهای دعوای اعسار و حکم ناظر بر آن. 145

6-1 آثار مترتب بر دعوای اعسار. 145

6-2 آثار و پیامدهای دعوای اعسار و حکم راجع به آن در وضع اشخاص ثالث... 148

6-2-1 آثار دعوا و حکم اعسار بر وضع گواه 148

6-2-2 پیامد دعوا و حکم اعسار بر وضع انتقال‌گیرنده مال از دادباخته. 148

6-2-3 پیامد دعوای اعسار بر وضع کفیل و وثیقه‌گذار. 149

6-2-4 اثر دعوای اعسار نسبت به مسئولین ادارات و نهادهای مخاطب دادگاه و دایره اجرا 150

6-2-5 اثر دعوای اعسار نسبت به کارشناس و ارزیاب... 151

6-2-6 اثر دعوای اعسار و حکم پیرامون آن بر وضع عوامل اجرا 151

6-3 آثار دعوای اعسار و تصمیم راجع به آن در وضع دادباخته و واکنش او. 152

6-3-1 آثار و پیامدهای طرح دعوای اعسار برای دادباخته. 152

6-3-2 آثار و پیامدهای پذیرش دعوای اعسار برای دادباخته. 153

6-3-3 آثار و پیامدهای رد یا بطلان دعوای اعسار برای دادباخته. 154

6-3-4 آثار و پیامدهای حکم به پرداخت محکوم‌به در اقساط.. 155

6-3-5 درخواست تعدیل در پرداخت اقساطی.. 156

6-3-6 درخواست تعدیل در تعدیل در پرداخت اقساطی.. 157

6-3-7 آثار دعوای اعسار و حکم پیرامون آن به نفع دادباخته در اجرای حکم. 158

6-4 آثار دعوای اعسار و تصمیم راجع به آن در وضع دادبرده 158

6-4-1 آثار و پیامدهای طرح دعوای اعسار برای دادبرده 159

6-4-2 دفاع شکلی برابر ادعای اعسار. 159

6-4-3 اثبات ایسار مدعی اعسار. 160

6-4-4 اقامه دعوای رفع عسرت و تنگدستی.. 161

6-4-5 پذیرش ادعای اعسار. 161

6-4-6 دادخواهی کیفری در پرتو دعوای اعسار و نتایج آن علیه دادباخته و همدستان او. 162

6-4-7 دادخواهی مدنی علیه مدعی اعسار و اشخاص مسئول در این جریان. 164

6-4-8 آثار دعوای اعسار و حکم پیرامون آن در اجرای حکم و دریافت محکوم‌به. 165

7- رفتار جزایی دادباخته در پوشش دعوای اعسار. 165

7-1 خودداری از تنظیم درست صورت اموال و ادعای خلاف واقع اعسار. 166

7-2 عدم گزارش رفع عسرت پس از صدور حکم اعسار. 168

7-3 تاثیر رفتار جزایی دادباخته در اجرای حکم مدنی.. 169

8- پیدایی وضعیت اعسار یا تقصیر دادباخته. 170

9- ملاحظات حقوقی در برقراری میزان اقساط.. 171

مبحث پنجم- انتقال مال به دیگری به قصد فرار از پرداخت محکوم‌به. 173

1- اثر حقوقی مترتب بر انتقال مال و ذی‌نفع دعوا 174

2- معیار تحقق بزه از حیث زمان ارتکاب... 175

3- ارکان بزه انتقال مال به قصد فرار از پرداخت دین.. 176

4- جریان رسیدگی به دعوای کیفری و مرجع صالح.. 176

5- انتقال مال بازداشت شده به موجب دستورات تامینی و موقتی.. 177

6- مسئولیت مدنی و کیفری انتقال‌گیرنده مال به قصد فرار از دین.. 177

7- برداشت محکوم‌به مستقیم از محل اموال انتقال‌گیرنده 178

8- قرار توقیف اموال بدهکار. 179

فصل دوم - رخدادهای ناگهانی وارد بر مال موضوع اجرا 181

مبحث نخست - تلف محکوم‌به عین معین.. 183

1- دگرگونی شیوه اجرای حکم با اراده مشترک طرفین و دادرس... 184

2- سازوکارهای اجرای حکم نسبت به عین معین تلف شده یا بدست نیامده 185

3- جریان حکم ماده 46 ق.ا.ا.م نسبت به عین معین با نقص فاحش.... 187

4- جریان حکم ماده 46 ق.ا.ا.م نسبت به بدل حیلوله. 188

5- جریان حکم ماده 46 ق.ا.ا.م نسبت به مال غیرمنقول. 189

6- معیار زمان ارزیابی مال تلف شده یا بدست نیامده 193

7- مبنای حقوقی زمان «پرداخت قیمت عین محکوم‌به» 195

8- ترتیب اجرای حکم با موضوع جایگزینی قیمت مال تلف شده یا بدست نیامده 196

مبحث دوم - ادعای مستثنیات دین.. 197

1- مبانی مبحث مستثنیات دین.. 198

1-1 مفهوم و تعریف مستثنیات دین.. 198

1-2 عناصر مهم و کلیدی در مفهوم مستثنیات دین.. 200

1-2-1 عرف... 200

1-2-2 نیاز شخصی و خانوادگی.. 203

1-2-3 شأن دادباخته. 204

1-3 اهمیت قواعد مسثتنیات دین.. 205

1-3-1 اهمیت قواعد مستثنیات دین برای دادباخته. 206

1-3-2 اهمیت قواعد مستثنیات دین برای اشخاص ثالث... 206

1-3-3 اهمیت قواعد مستثنیات دین برای دادبرده 208

1-3-4 اهمیت قواعد مستثنیات دین برای قانونگذار. 208

1-4 سیر تحول تاریخی و تقنینی مستثنیات دین.. 209

1-4-1 سیر تحول تاریخی مستثنیات دین.. 209

1-4-1-1 پیشینه مستثنیات دین در دوران گذشته. 209

1-4-1-2 سیر مستثنیات دین در اندیشه‌های دینی.. 210

1-4-2 سیر تحول تقنینی مستثنیات دین.. 212

1-4-2-1 مقررات مستثنیات دین در اسناد فراتقنینی.. 212

1-4-2-2 مقررات مستثنیات دین در اسناد تقنینی.. 213

1-4-2-3 مقررات مستثنیات دین در اسناد فروتقنینی.. 217

1-5 اشخاص برخوردار از نهاد مستثنیات دین.. 219

1-5-1 محرومیت اشخاص حقوقی در برخورداری از نهاد مستثنیات دین.. 219

1-5-2 اشخاص حقیقی نیازمند. 220

1-6 مبانی توجیهی مستثنیات دین.. 221

1-6-1 مراقبت از «حق حیات» و امکان زندگانی بدهکار. 221

1-6-2 احترام به ارزش‌های معنوی انسانی.. 223

1-6-3 تامین منافع عمومی.. 224

2- اموال مشمول مستثنیات دین.. 225

2-1 مسکن.. 226

2-1-1 مفهوم مسکن، منزل مسکونی.. 226

2-1-2 بازتاب مسکن در دامنه مستثنیات دین.. 228

2-1-3 شرایط کلی مسکن برخوردار از تعریف مستثنیات دین.. 228

2-1-3-1 نیاز عرفی دادباخته. 229

2-1-3-2 تناسب مسکن با شأن دادباخته. 231

2-1-3-3 واکنش دادباخته نسبت به بازداشت مسکن.. 234

2-1-4 نمونه‌هایی از مسکن فاقد وصف مستثنیات دین.. 236

2-1-4-1 منزل موضوع مشارکت در ساخت... 237

2-1-4-2 مسکن اضافی.. 237

2-1-4-3 آپارتمان پیش فروش... 238

2-1-4-4 منزل موروثی.. 239

2-1-4-5 امتیاز مسکن.. 239

2-1-4-6 مسکن تحت مالکیت مشاعی.. 240

2-1-4-7 منزل مسکونی حاصل از وجه یا مال موضوع تعهد به استرداد. 241

2-1-4-8 مسکن تحت تملک دولت یا شهرداری.. 241

2-1-4-9 مسکن موضوع قرارداد اجاره به شرط تملیک... 242

2-1-4-10 آپارتمان اداری.. 243

2-1-4-11 منزل تحت اختیار همسر. 244

2-1-4-12 مسکن به دست آمده از جرم یا مناسبات نامشروع. 245

2-2 اسباب و اثاثیه مورد نیاز زندگی.. 246

2-2-1 مفهوم اثاثیه زندگی.. 246

2-2-2 مبنای حقوقی منع توقیف اسباب و اثاثیه زندگی.. 248

2-2-3 شرایط قانونی منع بازداشت اثاثیه و وسایل زندگی.. 249

2-3 آذوقه موجود. 251

2-3-1 مفهوم آذوقه مورد نیاز. 252

2-3-2 مبنای منطقی و حقوقی در عدم بازداشت آذوقه. 252

2-3-3 معیار قانونی تعیین مقدار آذوقه و مدت زمان مصرف... 253

2-4 کتاب و ابزار علمی و تحقیقاتی.. 254

2-4-1 مفهوم کتب و ابزار علمی و تحقیقی.. 254

2-4-2 دلایل توجیهی و مبانی حقوقی منع بازداشت کتب و ابزار علمی.. 255

2-4-3 شرایط قانونی منع بازداشت کتب و ابزار علمی و پژوهشی.. 256

2-4-3-1 جایگاه علمی و پژوهشی دادباخته. 256

2-4-3-2 پیوند مشخص بین کتب، ابزار علمی و پژوهشی با تخصص دادباخته. 257

2-4-3-3 متعارف بودن میزان کتب و ابزار علمی و پژوهشی.. 257

2-5 وسایل و ابزار کار. 258

2-5-1 مفهوم وسایل و ابزار کار. 259

2-5-2 شخص هدف در برخورداری از معافیت اجرایی نسبت به بازداشت وسیله کار. 260

2-5-3 دلایل توجیهی و مبانی حقوقی منع بازداشت ابزار و وسایل کار. 261

2-5-4 گونه‌های شایع وسایل و ابزار کار. 262

2-5-4-1 خودرو و وسیله نقلیه. 263

2-5-4-2 جرثقیل.. 265

2-5-4-3 کارخانه و کارگاه 267

2-5-4-4 تراکتور و ابزار و وسایل کشاورزی و باغبانی.. 269

2-5-5 شرایط قانونی منع بازداشت ابزار و وسایل کار. 270

2-5-5-1 پیوند تنگاتنگ حرفه دادباخته با وسیله کار. 270

2-5-5-2 کاربرد وسیله کار برای امرار معاش ضروری دادباخته و افراد تحت تکفل.. 271

2-5-5-3 سازگاری وسیله کار با عرف جاری... 271

2-5-5-4 انحصار حکم به وسایل و ابزار کار و عدم شمول محصول و محل کار. 272

2-5-5-5 عدم تبدیل ابزار کار به مال فاقد وصف مستثنیات دین.. 274

2-5-5-6 منشاء دستیابی به ابزار کار قرض و مال موضوع تعهد به استرداد نباشد.. 274

2-6 تلفن مورد نیاز مدیون. 275

2-6-1 مفهوم مورد نظر قانونگذار از تلفن.. 275

2-6-2 شرایط قانونی شمول حکم مستثنیات دین بر تلفن.. 275

2-6-2-1 نیاز ضروری دادباخته به تلفن.. 276

2-6-2-2 قیمت منطقی و متعارف خط تلفن.. 276

2-6-2-3 قیمت منطقی و متعارف گوشی تلفن.. 279

2-6-2-4 عدم تبدیل مال موضوع تعهد به استرداد به تلفن.. 280

2-7 ودیعه منزل استیجاری.. 280

2-7-1 مفهوم و ماهیت ودیعه. 281

2-7-2 شرایط قانونی منع بازداشت ودیعه. 282

2-7-2-1 اختصاص مبلغ ودیعه به منزل مسکونی.. 283

2-7-2-2 مبلغ ودیعه متناسب با نیاز دادباخته باشد. 284

2-7-2-3 مبلغ ودیعه متناسب با شأن دادباخته باشد. 284

2-7-2-4 عدم تبدیل مال درخور بازداشت به ودیعه. 285

2-7-2-5 عدم دگرگونی ماهیت ودیعه. 285

2-7-3 رعایت حقوق موجر. 285

2-8 دیگر اموال نزدیک به مفهوم مستثنیات دین.. 286

2-8-1 حقوق و مزایا 288

2-8-2 یارانه. 288

2-8-3 سهام عدالت... 289

2-8-4 حساب پس‌انداز. 289

2-8-5 مال واجد وصف مستثنیات دین که به عنوان رهن، وثیقه و وجه‌الکفاله معرفی می‌شود. 290

2-8-6 مال واجد وصف مستثنیات دین موضوع حکم و تصمیم کیفری.. 290

2-8-7 حیوان خانگی.. 291

2-8-8 کتاب نفیس، اشیاء عتیقه و باستانی.. 293

2-8-9 دیه. 294

3- ماهیت حقوقی نهاد مستثنیات دین.. 295

3-1 «حق» یا «حکم» بودن مستثنیات دین.. 295

3-2 توافق و تراضی طرفین نسبت به اجرای قواعد مستثنیات دین.. 299

3-3 واگذاری صلاحیت تشخیص قواعد مستثنیات دین به شخص ثالث(داور) 301

3-4 ناپایداری مقررات حاکم بر مستثنیات دین در پرتو زمان. 302

3-5 اثر فوری مقررات ناظر بر مستثنیات دین.. 304

4- آیین رسیدگی به ادعای مستثنیات دین.. 305

4-1 منع بازداشت مال مشمول مستثنیات دین بدون نیاز به ادعای دادباخته. 306

4-2 شکل اعتراض به بازداشت یا درخواست عدم بازداشت مال. 307

4-2-1 درخواست منع بازداشت یا الزام به بازداشت مال. 308

4-2-2 ذی‌نفع و ذی‌سمت بودن معترض به بازداشت و عدم بازداشت... 310

4-2-2-1 ذی‌نفع اصلی در اعتراض به اقدام دادورز. 311

4-2-2-2 ذی‌نفعی اعضای خانواده و افراد تحت تکفل دادباخته. 312

4-2-2-3 ذی‌نفعی ثالث در دامنه مستثنیات دین.. 313

4-2-2-4 تعدد دادباختگان و اعتراض برخی از ایشان. 315

4-2-2-5 تعدد دادبردگان و واکنش برخی از ایشان. 315

4-2-2-6 بررسی ذی‌نفعی حافظ و ثالث مسئول و متخلف... 316

4-2-2-7 گمانه‌زنی در ذی‌نفعی دادبرده در مقام ادعای مستثنیات دین.. 319

4-2-3 پرداخت هزینه دادرسی.. 319

4-2-4 بیان دلیل ادعا و ذکر استدلال. 320

4-3 مرجع صالح در تشخیص و رسیدگی به ادعای مستثنیات دین.. 321

4-3-1 صلاحیت انحصاری دادگاه نخستین در رسیدگی به ادعای مستثنیات دین.. 322

4-3-2 فقدان صلاحیت کارشناس رسمی دادگستری در احراز شرایط مستثنیات دین.. 323

4-3-3 فقدان صلاحیت دادگاه تجدیدنظر و شعبه ویژه دیوان عالی کشور در رسیدگی به ادعای مستثنیات دین.. 323

4-3-4 فقدان صلاحیت دادرس مجری نیابت اجرا در رسیدگی به ادعای مستثنیات دین.. 324

4-3-5 صلاحیت دادگاه کیفری نخستین.. 325

4-3-6 دادگاه ایرانی مجری حکم یا سند خارجی.. 327

4-3-7 فقدان صلاحیت داور در رسیدگی به موضوع مستثنیات دین.. 328

4-4 نحوه رسیدگی به ادعای مستثنیات دین.. 329

4-4-1 صدور قرار عدم صلاحیت یا ارسال پرونده به دادگاه صالح.. 330

4-4-2 رسیدگی تناظری به ادعای مستثنیات دین.. 331

4-4-3 بی‌تاثیری رسیدگی به ادعای مستثنیات دین بر ادامه جریان حکم. 332

4-4-4 توافق دو طرف اجرا حین رسیدگی دادگاه 333

4-4-5 تصمیم به رد ادعای مستثنیات دین یا پذیرش آن. 334

4-4-6 ضبط مستثنیات دینِ حاصل از قرض یا مال موضوع تعهد به استرداد. 335

4-4-7 تصمیم به تجزیه مال مورد ادعای مستثنیات دین.. 335

4-4-8 رسیدگی به اختلاف و ادعای مستثنیات دین پس از انجام مزایده 339

4-4-8-1 وقوع اختلاف و طرح شکایت پس از مزایده و پیش از انتقال اجرایی.. 340

4-4-8-2 وقوع اختلاف و طرح شکایت پس از مزایده و پس از انتقال اجرایی.. 341

4-4-8-3 ادعای مستثنیات دین بودن مال پس از انجام مزایده منافی با اقدامات و رفتار دادباخته. 344

4-4-9 توصیف تصمیم دادگاه راجع به ادعای مستثنیات دین.. 344

4-5 جریان قواعد مستثنیات دین در پرتو اجرای حکم خارجی.. 347

4-6 آثار قانونی مترتب بر تصمیم دادگاه نسبت به ادعای مستثنیات دین.. 348

4-6-1 دریافت آثار اسناد رسمی.. 348

4-6-2 عدم شمول قاعده فراغ دادرس... 349

4-6-3 قابلیت اصلاح نگارشی.. 349

4-6-4 حضوری تلقی شدن تصمیم دادگاه 349

4-6-5 قطعی بودن تصمیم دادگاه 350

4-6-6 عدم امکان اعتراض غیرعادی و نهایی به تصمیم دادگاه 350

4-6-7 اثر فوری در اجرا 350

4-6-8 فقدان وصف اعتبار امر قضاوت شده و اعتبار امر مختوم‌بها 351

4-6-9 قابلیت اعاده دادرسی ویژه (نظارت قضایی شرعی) 351

5- مطالعه و جستجوی قواعد ناظر بر مستثنیات دین در حقوق تطبیقی.. 352

5-1 مستثنیات دین در حقوق دادرسی انگلیس.... 353

5-2 مستثنیات دین در حقوق دادرسی فرانسه. 354

5-2-1 مبنای نهاد مستثنیات دین در نظام اجرای فرانسه. 354

5-2-2 حکم مستثنیات دین در آیین‌نامه اجرایی مصوب 1992. 355

5-2-3 حکم مستثنیات دین در کد اجرای احکام مدنی 2011. 356

5-2-4 اثر قواعد مستثنیات دین بر اجرا 357

5-3 مستثنیات دین در حقوق دادرسی آلمان. 357

5-4 مستثنیات دین در حقوق دادرسی آمریکا 360

5-4-1 اموال مشمول مستثنیات دین در ایالات مختلف آمریکا 360

5-4-2 مستثنیات دین در ایالت نیویورک.. 362

5-4-3 مستثنیات دین در ایالت کالیفرنیا 364

5-5 مستثنیات دین در حقوق دادرسی کشورهای عربی و اسلامی.. 365

مبحث سوم - اعتراض شخص ثالث به بازداشت مال. 366

1- گونه‌های اعتراض ثالث... 368

1-1 اعتراض ثالث دادرسی.. 368

1-1-1 رای موضوع اعتراض ثالث اجرایی.. 368

1-1-2 گونه‌های اعتراض ثالث دادرسی.. 369

1-1-3 موارد تمایز اعتراض ثالث دادرسی از اعتراض ثالث اجرایی.. 370

1-2 گونه‌های اعتراض ثالث در فرآیند اجرا 373

1-2-1 ادعای ثالث دایر بر فوت یا حجر دادباخته. 374

1-2-2 اعتراض ثالث به جریان اعاده عملیات اجرایی.. 375

1-2-3 اعتراض ثالث شریک مشاع در ملک موضوع خلع ید و تخلیه. 376

1-2-4 ادعای ثالث متصرف عین محکوم‌به. 377

1-2-5 ادعای ثالث شریک دادباخته در مال موضوع بازداشت... 382

1-2-6 اعتراض ثالث دارای حق وثیقه و رهن بر مال. 383

1-2-7 اعتراض دارنده حق بر منافع به بازداشت مال. 385

1-2-8 ادعای ثالث متصرف مال منقول بر عدم مالکیت دادباخته. 386

1-2-8-1 تفاوت‌ها بین ثالث متصرف مال منقول با معترض ثالث اجرایی.. 387

1-2-8-2 سکوت یا پذیرش مالکیت دادباخته هنگام بازداشت مال از سوی متصرف.... 388

1-2-9 ادعای ثالث همکار یا شریک زندگی دادباخته نسبت به مال منقول. 389

1-2-10 ادعای ثالث متصرف مال دادباخته یا بدهکار به او. 391

1-2-11 اعتراض ثالث به توقیف و فروش مال وثیقه برای آزادی دادباخته. 393

1-2-12 واکنش رییس، مدیر سازمان و نهاد متبوع دادباخته به دستور بازداشت حقوق.. 394

1-2-13 واکنش شرکای مشاع دادباخته به هنگام فروش ملک... 395

1-2-14 اعتراض ثالث به حکم ورشکستگی و اجرای آن. 395

1-2-15 اعتراض و واکنش ثالث به آیین‌‌های اجرا و بازداشت... 398

1-3 اعتراض ثالث به رای داور. 399

2- جریان برخورد و رسیدگی به اظهار حق و اعتراض ثالث اجرایی.. 400

2-1 اظهار حق ثالث مستند به حکم قطعی، سند رسمی و اقرار دادبرده 401

2-1-1 واکنش ثالث مستند به حکم قطعی.. 402

2-1-1-1 قطعی بودن یا قطعیت حکم دادگاه 402

2-1-1-2 صدور حکم از دادگاه 403

2-1-1-3 موضوعیت نداشتن تاریخ صدور حکم. 404

2-1-1-4 روشنی مدلول حکم بر تعلق مال به ثالث... 404

2-1-2 اظهار حق ثالث مستند به سند رسمی.. 405

2-1-2-1 سند رسمی به مفهوم خاص.... 405

2-1-2-2 تقدّم تاریخ سند رسمی بر تاریخ بازداشت... 406

2-1-2-3 دلالت داشتن سند رسمی بر تعلق مال به ثالث... 407

2-1-3 اظهار حق ثالث مستند به گزارش اصلاحی دادگاه و شورای حل اختلاف.... 408

2-1-4 اظهار حق ثالث همراه با اقرار دادبرده 409

2-2 اعتراض ثالث اجرایی مستند به دلایل دیگر. 410

2-2-1 اعتراض ثالث اجرایی مستند به سند رسمی موخر بر تاریخ بازداشت... 411

2-2-2 اعتراض ثالث اجرایی مستند به گواهی گواهان. 411

2-2-3 اعتراض ثالث اجرایی مستند به درخواست سوگند. 413

2-2-4 اعتراض ثالث اجرایی بدون ارائه دلیل.. 414

2-2-5 اعتراض ثالث اجرایی مستند به حکم غیرقطعی.. 414

2-2-6 اعتراض ثالث اجرایی مستند به اسناد عادی.. 415

2-2-6-1 مبایعه‌نامه‌ها و قولنامه‌ها 416

2-2-6-2 سند عادی واگذاری منضم به وکالت‌نامه رسمی.. 419

2-2-6-3 رسید خرید، پرداخت یا سند تحویل مال. 419

2-2-6-4 تقسیم‌نامه کتبی یا شفاهی.. 420

2-2-6-5 صلحنامه، هبه‌نامه و شرکت‌نامه. 421

2-3 بررسی تعارض دلایل در فرآیند اعتراض ثالث اجرایی.. 421

2-4 آیین دادرسی در واکنش به اعتراض ثالث اجرایی.. 423

2-4-1 ذی‌نفع بودن معترض ثالث اجرایی.. 423

2-4-2 زمان اعتراض ثالث اجرایی.. 425

2-4-2-1 اعتراض ثالث اجرایی پیش از بازداشت مال. 426

2-4-2-2 اعتراض ثالث اجرایی پس از بازداشت مال. 426

2-4-2-3 اعتراض ثالث اجرایی پس از مزایده و فروش مال. 426

2-4-3 جریان ثبت و پذیرش اعتراض ثالث اجرایی.. 428

2-4-4 مراجع صالح در رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی.. 430

2-4-4-1 دادگاه صادرکننده حکم، مجری حکم یا ناظر بر اجرا؟. 431

2-4-4-2 فقدان صلاحیت دادورز. 433

2-4-4-3 دادگاه نخستین؛ مرجع اصولی صالح در رسیدگی.. 434

2-4-4-4 فقدان صلاحیت دادگاه تجدیدنظر. 436

2-4-4-5 فقدان صلاحیت دادگاه محل اجرای نیابت... 436

2-4-4-5-1 دیدگاه موافق صلاحیت دادگاه محل اجرا نیابت... 437

2-4-4-5-2 دیدگاه موافق صلاحیت دادگاه صادرکننده حکم. 439

2-4-4-5-3 سرانجام مناقشه در صلاحیت دادگاه محل اعطا یا محل اجرای نیابت... 440

2-4-4-6 فقدان صلاحیت شعبه ویژه دیوان عالی کشور. 441

2-4-4-7 فقدان صلاحیت داور در رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی.. 442

2-4-4-8 صلاحیت دادگاه ایرانی مجری سند و حکم خارجی.. 443

2-4-4-9 صلاحیت دادگاه کیفری نخستین.. 444

2-4-4-10 صلاحیت شورای حل اختلاف و دادگاه صلح.. 445

2-4-5 نحوه رسیدگی به اظهار حق یا ادعای معترض ثالث اجرایی.. 447

2-4-5-1 تصمیم دادورز به رفع بازداشت از مال. 448

2-4-5-2 نحوه رسیدگی دادگاه به اعتراض ثالث اجرایی.. 451

2-4-5-2-1 رسیدگی بدون تشریفات دادرسی مدنی.. 452

2-4-5-2-2 صدور قرار توقیف عملیات اجرایی.. 453

2-4-5-2-3 اتخاذ قرار قاطع بر رد، ابطال یا عدم پذیرش اعتراض ثالث.... 456

2-4-5-2-4 رسیدگی ماهوی به اصل شکایت یا اعتراض ثالث اجرایی.. 457

2-4-5-2-4-1 تعیین جلسه رسیدگی با ابلاغ شکایت و دلایل به طرف مقابل.. 457

2-4-5-2-4-2 رسیدگی تناظری به ادعا و دلایل ادعای معترض ثالث.... 458

2-4-5-2-4-3 صدور تدابیر (ترتیبات) تحقیقی.. 459

2-4-5-2-4-4 محدوده اشتغال دادگاه در رسیدگی به اعتراض ثالث اجرایی.. 460

2-4-5-2-4-5 عدم جریان قاعده «فراغ دادرس» 461

2-4-5-2-4-6 طواری وارد بر رسیدگی ماهوی به اعتراض ثالث اجرایی.. 462

2-4-5-2-4-7 توجه به ارزش اثباتی دلایل و حقایق پیرامون ماجرا 463

2-4-5-2-4-8 صدور حکم بر بی‌حقی معترض ثالث یا رفع بازداشت از مال موضوع شکایت... 464

3- آثار و پیامدهای رد یا پذیرش اعتراض ثالث اجرایی.. 464

3-1 پیامد رد یا پذیرش اعتراض ثالث نسبت به دادباخته. 464

3-1-1 پیامد تصمیم دادورز در رفع توقیف از مال نسبت به دادباخته. 465

3-1-2 پیامد تصمیم دادورز به ادامه بازداشت مال در وضع دادباخته. 465

3-1-3 پیامد تصمیم دادگاه نسبت به اعتراض ثالث در وضع حقوقی و اجرایی دادباخته. 466

3-1-4 بررسی وصف کیفری رفتار دادباخته در قبال اعتراض ثالث اجرایی.. 467

3-1-5 رجوع ثالث به دادباخته پس از ناکامی از دادخواهی اعتراضی.. 468

3-2 پیامد رد یا پذیرش اعتراض ثالث نسبت به دادبرده 469

3-3 پیامد رد یا پذیرش اعتراض ثالث اجرایی در وضع معترض ثالث... 471

3-3-1 پیامد تصمیم دادورز در وضع حقوقی و اجرایی معترض ثالث... 471

3-3-2 پیامد تصمیم دادگاه در وضع حقوقی و اجرایی ثالث... 472

3-3-3 استقرار مال پس از تصمیم دادورز یا دادگاه به وضع پیش از بازداشت... 473

3-3-4 طرح ادعای تازه نسبت به تصمیم دادورز. 474

3-3-5 پیامد تدارک اعتراض ثالث اجرایی با سوءنیت و تبانی با دادباخته. 474

3-3-6 طرح دعوا علیه دادباخته برای مطالبه زیان ناشی از واگذاری مال. 475

3-3-7 دعوای حقوقی ثالث علیه دو سوی اجرا برغم پذیرش اعتراض.... 475

3-3-8 تعقیب دیگر حقوق مربوط به مال بازداشت شده 477

3-4 آثار و نتایج قانونی مترتب بر تصمیم دادورز و دادگاه نسبت به اظهار حق یا اعتراض ثالث اجرایی.. 477