حقوق تجارت
کلیات، تاجر و اعمال تجاری
مفهوم، پیشینه و منابع حقوق تجارت، تاجر، اَعمال تجاری
و شرایط اشتغال به اَعمال تجاری و زمینه‌های حقوق تجارت
معرفی کتاب به قلم نویسنده
نوشته پیش رو نخستین جلد از دورة چهار جلدی حقوق تجارت می باشد که مطابق برنامة دروس پیش بینی شده از سوی شورای عالی انقلاب فرهنگی و وزارت علوم، تحقیقات و فنآوری برای درس تجارت 1 نگارش گردیده است. با توجه به افزایش واحد این درس از یک واحد به 2 واحد، تلاش شده تا کتاب حاضر تأمین‌کنندة هدف از تعریف درس و افزایش واحدها باشد. سه جلد دیگر مجموعه با عنوانهای حقوق تجارت 2 (اشخاص حقوقی و شرکتها)، حقوق تجارت 3 (حقوق اسناد تجاری) و حقوق تجارت 4 (حقوق ورشکستگی) متعاقباً در دسترس علاقمندان قرار خواهد گرفت.
فهرست تفصیلی مطالب
بخش یکم: مفهوم، پیشینه، منابع و جایگاه حقوق تجارت
فصل یکم - پیش‌درآمد و مفهوم حقوق تجارت 19
گفتار نخست: پیش‌درآمد حقوق تجارت 19
گفتار دوم: مفهوم حقوق تجارت 22
فصل دوم - پیشینة حقوق تجارت 25
گفتار نخست: پیشینة حقوق تجارت در سطح جهانی 25
مبحث یکم: دورة باستان 26
مبحث دوم: سده‌های میانه (قرون وسطی) 27
مبحث سوم: دورة نوین 32
گفتار دوم: پیشینه حقوق تجارت در ایران 35
مبحث یکم: دورة پیش از اسلام 35
مبحث دوم: دورة پس از اسلام تا حقوق موضوعه 38
مبحث سوم: دورة نوین قانونگذاری 42
بند یکم: قوانین تجاری تا سال 1311 42
بند دوم: قوانین و مقررات تجاری پس از سال 1311 49
الف) قانون تجارت 1311 49
ب) قانون اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 1347 52
ج) دیگر قوانین پس از قانون تجارت 1311 54
فصل سوم - منابع حقوق تجارت 57
گفتار نخست: قانون و پیمان‌ها و عهدنامه‌ها 57
مبحث یکم: قانون اساسی 58
مبحث دوم: قوانین عادی 62
مبحث سوم: مقررات تجارتی در قوانین عادی 68
بند یکم: قانون مدنی 68
بند دوم: قانون تجارت 71
بند سوم: دیگر قوانین و مقررات تجاری 72
الف) قانون شرکتهای تعاونی 1350 73
ب) قانون صدور چک مصوب 1355 73
ج) قانون بخش تعاونی جمهوری اسلامی ایران 1370 73
د) قانون استفاده از خدمات تخصصی و حرفه‌ای حسابداران ذیصلاح به عنوان حسابدار رسمی 1372 74
هـ) قانون نحوه انتشار اوراق مشارکت 1376 74
و) قانون تشویق و حمایت سرمایه‌گذاری خارجی 1380 74
ز) قانون بازار اوراق بهادار 1384 74
ح) قانون اصلاح موادی از قانون برنامة چهارم توسعة اقتصادی- اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و اجرای سیاست‌های کلی اصل 44 قانون اساسی 1386 75
ط) قانون تجارت الکترونیکی مصوب 1382 75
بند چهارم: پیمان‌ها و عهدنامه‌های منطقه‌ای و بین‌المللی 76
بند پنجم: آئین‌نامه‌ها و بخشنامه‌ها 77
گفتار دوم: عرف و عادت تجاری 79
گفتار سوم: رویة قضایی 82
مبحث یکم: مفهوم رویة قضایی 83
مبحث دوم: عوامل ایجاد رویة قضایی 86
مبحث سوم: دسته‌بندی رویة قضایی 87
گفتار چهارم: دکترین و اندیشه‌های حقوقی 90
فصل چهارم - جایگاه حقوق تجارت در پیوند با دیگر رشته‌های حقوقی 93
گفتار نخست: پیوند حقوق تجارت با حقوق مدنی 94
مبحث یکم: مقایسة جایگاه حقوق مدنی و حقوق تجارت 94
مبحث دوم: یگانگی یا چندگانگی حقوق خصوصی (حقوق مدنی و حقوق تجارت)؟ 97
بند یکم: ویژگی‌های مشترک حقوق مدنی و حقوق تجارت 98
الف) اصول و احکام مشترک 98
ب) قالبهای حقوقی یکسان 98
ج) نظام دادرسی 98
د) شیوة توزیع مسئولیت 99
بند دوم: ویژگی‌های متفاوت حقوق مدنی و حقوق تجارت 99
الف) ویژگی قراردادهای تجاری 99
ب) نظام دادرسی متمایز 100
ج) معیار توزیع مسئولیت 100
د) ضمانت‌اجراهای ویژه 102
هـ) صلاحیت قضایی 103
گفتار دوم: پیوند حقوق تجارت با رشته‌های حقوق عمومی 103
مبحث یکم: پیوند حقوق تجارت با حقوق کار 103
مبحث دوم: پیوند حقوق تجارت با حقوق اداری 105
مبحث سوم: پیوند حقوق تجارت با حقوق اساسی 106
گفتار سوم: پیوند حقوق تجارت با حقوق کیفری 107
گفتار چهارم: پیوند حقوق تجارت با حقوق تجارت الکترونیک 108
مبحث یکم: پیشینة حقوق تجارت الکترونیک 109
مبحث دوم: قانون تجارت الکترونیک و قانون تجارت ایران
110
بخش دوم: شناسایی تاجر و معاملات تجاری
فصل یکم - تعریف و انواع تاجر 115
گفتار نخست: تعریف تاجر 115
گفتار دوم: دسته‌بندی تجار 120
مبحث یکم: اشخاص حقیقی تاجر 121
مبحث دوم: اشخاص حقوقی تجاری 123
بند یکم: شرکتهای سرمایه 124
الف) شرکتهای سهامی 124
ب) شرکت با مسئولیت محدود 125
ج) شرکت تعاونی سهامی عام 125
بند دوم: شرکتهای اشخاص 126
الف) شرکت تضامنی 126
ب) شرکت نسبی 127
بند سوم: شرکتهای مختلط 127
الف) شرکت مختلط سهامی 127
ب) شرکت مختلط غیرسهامی 127
بند چهارم: شرکت تعاونی 128
بند پنجم: دیگر اشخاص حقوقی تجاری 129
فصل دوم - شرایط اشتغال به تجارت 131
گفتار نخست: اهلیت 131
گفتار دوم: تصدی به فعالیتهای تجاری به عنوان شغل معمولی 135
گفتار سوم: ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی 136
مبحث یکم: توصیف دفتر ثبت تجارتی و اشخاص مکلف به ثبت نام 137
مبحث دوم: روند ثبت نام در دفتر ثبت تجارتی 140
مبحث سوم: آثار ثبت نام تاجر یا شرکت تجاری در دفتر ثبت تجارتی 142
گفتار چهارم: دریافت پروانۀ کسب 144
مبحث یکم: اشخاص مکلف به دریافت پروانة کسب 144
مبحث دوم: ضمانت‌اجرای نداشتن یا تخلف از پروانة کسب 147
گفتار پنجم: نگهداری دفاتر تجارتی 149
مبحث یکم: پیشینة دفاتر تجاری 150
مبحث دوم: انواع دفاتر تجاری 151
بند یکم: دفتر روزنامه 152
بند دوم: دفترکل 154
بند سوم: دفتر دارایی 155
بند چهارم: دفتر کپیه 157
مبحث سوم: ماهیت دفاتر تجاری: سند رسمی یا عادی؟ 158
بند یکم: سندیت دفاتر تجاری به سود تاجر 161
بند دوم: سندیت دفاتر تجاری به زیان تاجر 163
فصل سوم - اَعمال و معاملات تجارتی 165
گفتار نخست: اَعمال تجاری موضوعی 165
مبحث یکم: خرید یا تحصیل هر نوع مال منقول به قصد فروش یا اجاره اعم از این که تصرفاتی در آن شده باشد یا نشده باشد. 166
بند یکم: خرید یا تحصیل 166
بند دوم: منقول بودن مال موضوع تحصیل یا خرید 167
بند سوم: قصد فروش یا اجاره 172
بند چهارم: خواه تصرفاتی در آن شده یا نشده باشد 173
مبحث دوم: تصدی به حمل و نقل از راه خشکی یا آب یا هوا به هر نحوی که باشد 173
مبحث سوم: هر قسم عملیات دلالی یا حق‌العمل‌کاری (کمیسیون) و یا عاملی و هم چنین تصدی به هر نوع تأسیساتی که برای انجام بعضی امور ایجاد می‌شود از قبیل تسهیل معاملات ملکی یا پیدا کردن خدمه یا تهیه و رساندن ملزومات و غیره 175
بند یکم: دلالی 175
بند دوم: حق‌العمل‌کاری 176
بند سوم: عاملی 179
بند چهارم: تصدی به هر نوع تأسیسات که برای انجام بعضی امور ایجاد می‌شود 181
مبحث چهارم: تأسیس و به کار انداختن هر قسم کارخانه مشروط بر اینکه برای رفع حوائج شخصی نباشد 182
مبحث پنجم: تصدی به عملیات حراجی 184
مبحث ششم: تصدی به هر قسم نمایشگاههای عمومی 184
مبحث هفتم: هر قسم عملیات صرافی و بانکی 185
مبحث هشتم: معاملات برواتی 189
مبحث نهم: عملیات بیمه 190
مبحث دهم: کشتی‌سازی و خرید و فروش کشتی و کشتیرانی داخلی یا خارجی و معاملات راجعه به آنها 191
گفتار دوم: عملیات تجاری تبعی 192
مبحث یکم: کلیه معاملات بین تجار و کسبه و صرافان و بانکها 192
مبحث دوم: کلیه معاملاتی که تاجر با غیر تاجر برای حوائج تجارتی خود می‌نماید 194
مبحث سوم: کلیه معاملاتی که اجزاء یا خدمه یا شاگرد تاجر برای امور تجارتی ارباب خود انجام می‌دهند 196
مبحث چهارم: کلیۀ معاملات شرکتهای تجارتی
197
بخش سوم: زمینه‌های حقوق تجارت
فصل یکم - معاملات و قراردادهای تجاری 203
فصل دوم - اشخاص حقوقی و شرکتهای تجاری 209
گفتار نخست: شناسایی و تفکیک انواع شرکت 209
مبحث یکم: معیارهای شناسایی شرکت 209
مبحث دوم: انواع شرکت 210
بند یکم: شرکت مدنی 210
بند دوم: شرکت غیرتجاری 212
گفتار دوم: شرکت تجاری 213
مبحث یکم: ویژگی‌های شرکتهای تجاری 214
مبحث دوم: جایگاه شرکتهای تجاری 218
مبحث سوم: اهمیت گزینش نوع شرکت در سرمایه‌گذاری 220
فصل سوم - حقوق اسناد تجاری 223
گفتار نخست: شناسایی اسناد تجاری 223
گفتار دوم: اصول و اوصاف حاکم بر اسناد تجاری 226
مبحث یکم: اصل مسئولیت تضامنی 226
مبحث دوم: وصف تجریدی اسناد 229
مبحث سوم: اصل غیر قابل استناد بودن ایرادات در برابر دارنده با حسن نیت 230
مبحث چهارم: وصف شکلی اسناد تجاری 232
مبحث پنجم: وصف تنجیزی اسناد تجاری 234
فصل چهارم - حقوق ورشکستگی 237
گفتار نخست: مفهوم و معیار تشخیص ورشکستگی 238
گفتار دوم: روند دادرسی ورشکستگی 241
مبحث یکم: ماهیت دادرسی ورشکستگی: درخواست یا دعوی؟ 242
مبحث دوم: خواهان و خوانده دعوای توقف 242
مبحث سوم: اشخاص موضوع ورشکستگی 243
گفتار سوم: اوصاف و آثار ورشکستگی 244
مبحث یکم: جمعی یا غرمایی بودن ورشکستگی 244
مبحث دوم: معافیت ورشکسته از پرداخت بهره و خسارات تاخیر 246
گفتار چهارم: شرایط تحقق توقف 248
مبحث یکم: تاجر بودن 248
مبحث دوم: توقف از پرداخت دیون 252
فصل پنجم - حقوق مالکیت معنوی یا فکری 255
گفتار نخست: تعریف، کارکرد و پیشینه حقوق مالکیت فکری 255
مبحث یکم: تعریف و کارکرد حقوق مالکیت فکری 255
مبحث دوم: پیشینه حقوق مالکیت فکری 256
گفتار دوم: انواع مالکیت فکری 259
مبحث یکم: مالکیت ادبی- هنری 260
مبحث دوم: حقوق مالکیت صنعتی 262
گفتار سوم: حمایت از حقوق مالکیت فکری 264
فصل ششم - بورس اوراق بهادار 267
گفتار نخست: هدف از ایجاد بازار بورس اوراق بهادار 267
گفتار دوم: تعریف و پیشینة بورس اوراق بهادار 268
مبحث یکم: تعریف بورس 269
مبحث دوم: پیشینة بورس در جهان و ایران 270
گفتار سوم: ساختار و کارکرد سازمان بازار اوراق بهادار 273
مبحث یکم: شورای عالی بورس و اوراق بهادار 274
مبحث دوم: هيأت مديره سازمان 276
مبحث سوم: بازرس سازمان بورس
278برای دسترسی به مقالات جناب آقای دکتر پاسبان اینجا را کلیک کنید.